Nazwa projektu: Kompleksowy projekt adaptacji lasów i leśnictwa do zmian klimatu – mała retencja oraz przeciwdziałanie erozji wodnej na terenach nizinnych.

Zrealizowany w ramach Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko 2014-2020 działanie 2.1 Adaptacja do zmian klimatu z zabezpieczeniem i zwiększeniem odporności na klęski żywiołowe, w szczególności katastrofy naturalne odraz monitoring środowiska.

Okres realizacji projektu: 2016-2023 r.

Beneficjent: Państwowe Gospodarstwo Leśne Lasy Państwowe
przy wsparciu Centrum Koordynacji Projektów Środowiskowych jako jednostki realizującej projekt (JRP)

Celem projektu było wzmocnienie odporności na zagrożenia związane ze zmianami klimatu w nizinnych ekosystemach leśnych. Podejmowane działania były ukierunkowane na zapobieganie powstawaniu lub minimalizację negatywnych skutków zjawisk naturalnych takich jak: niszczące działanie wód wezbraniowych, powodzie i podtopienia, susza i pożary.

Cel główny projektu został osiągnięty poprzez realizację kompleksowych działań polegających na zabezpieczeniu lasów przed kluczowymi zagrożeniami związanymi ze zmianami klimatycznymi. Obejmującymi  rozwój systemów małej retencji oraz przeciwdziałanie nadmiernej erozji wodnej na terenach nizinnych.

Cele uzupełniające:

• odbudowa cennych ekosystemów naturalnych, a tym samym pozytywny wpływ na ochronę różnorodności biologicznej;

• ocena skutków przyrodniczych wykonywanych zadań realizowana poprzez prowadzenie monitoringu porealizacyjnego wybranych zadań adaptacyjnych. 

W ramach projektu zostały zrealizowane inwestycje związane z:

• budową, przebudową, odbudową i poprawą funkcjonowania zbiorników małej retencji, wraz z niezbędną infrastrukturą umożliwiającą czerpanie wody do celów przeciwpożarowych przez jednostki PSP;

• budową, przebudową, odbudową i poprawą funkcjonowania małych urządzeń piętrzących w celu spowolnienia odpływu wód powierzchniowych oraz ochrony gleb torfowych;

• adaptacją istniejących systemów melioracyjnych do pełnienia funkcji retencyjnych z zachowaniem drożności cieku dla ryb;

• zabezpieczeniem obiektów infrastruktury leśnej przed skutkami nadmiernej erozji wodnej, związanej z gwałtownymi opadami;

• przebudową i rozbiórką obiektów hydrotechnicznych niedostosowanych do wód wezbraniowych (mostów, przepustów, brodów).

O oddziaływaniu obiektów retencyjnych decyduje nie ich wielkość, ale liczba urządzeń w zlewni, co przekłada się na ich efektywność na dużą skalę. Budowane były w większości małe obiekty/budowle o prostej konstrukcji z zastosowaniem materiałów naturalnych. Ponieważ obiekty te spełniają głównie funkcje ekologiczne – z założenia są przyjazne dla środowiska. Wszystkie projektowane budowle zostały dostosowane do lokalnych warunków przyrodniczo-krajobrazowych, w tym w taki sposób, aby umożliwić swobodne przemieszczanie się organizmów wodnych.

Efekty

Za najistotniejszy, mierzalny efekt projektu uznano przede wszystkim retencjonowanie wody. Nie mniej ważny jest również wpływ małej retencji na ochronę przyrody: zbiorniki powstałe w ramach projektu nie tylko przyczyniają się do poprawy bilansu wodnego i uwilgotnienia siedlisk leśnych, lecz także stały się ważną ostoją wodnej fauny i flory, służą jako wodopoje dla leśnych zwierząt i pełnią funkcje biofiltrów.

Osiągnięte wskaźniki:

• objętość retencjonowanej wody: 2 544 674,61 mln m³

• pojemność obiektów małej retencji: 3 985 194,74 mln m³

• liczba obiektów piętrzących wodę lub spowalniających jej odpływ: 1 349 szt.

Wartość projektu

Całkowity koszt realizacji zadań: 246 495 660,08 zł

Wydatki kwalifikowane: 191 222 163,00 zł

Dofinansowanie: 162 538 838,55 zł

W ramach projektu Nadleśnictwo Brynek wykonało następujące obiekty:

utworzenie obszaru mokradłowego "Żabi Staw" - na terenie dawnych stawów hodowlanych w miejscowości Brynek. Nadleśnictwo Wykonało przebudowę istniejących zniszczonych urządzeń wodnych, tworząc warunki do retencjonowania i zatrzymywania wody opadowej. W nowych warunkach hydrologicznych, stawy nie mają racji bytu, ze względu na brak wody. Mamy jednak nadzieję, że dzięki modernizacji uda się chociaż okresowo zatrzymać tak potrzebną wilgoć.

renaturalizaca rowu Potempa - Świniowice - po raz pierwszy nasze Nadleśnictwo, poza budową, odbudową i modernizacją zbiorników retencyjnych zrealizowało dwa zadania kompleksowe. Jednym z nich jest rewitalizacja rowu, która napawa nas szczególną dumą.
Nie tylko jest to inwestycja unikatowa na skalę RDLP Katowice. Obejmuje ona także swoim oddziaływaniem największy z dotychczasowych przedsięwzięć obszar.
Chociaż w tym przypadku retencja nie jest wskaźnikiem projektu, jak można się domyślać, jej wielkość jest imponująca.

Zadanie obejmowało uformowanie koryta rowu na odcinkach. Celem było nadanie mu biegu zbliżonego do naturalnych cieków. Rezultaty mówią same za siebie. Wykonano także trzy nowe przepusty, a część starych wyremontowano. Nowe urządzenia są wykonane w większości z naturalnych materiałów. Powstało także 30 gurtów – poprzecznych budowli z bali ubezpieczonych narzutem kamiennym. Ich funkcja to spowolnienie przepływu wody przy jej niskich stanach oraz zabezpieczenie dna na określonym poziomie.

budowa zbiornika retencyjnego Groszowy w leśnictwie Krywałd. Powierzchnia lustra wody wynosi ok. 1,3 ha, zretencjonowano 12100 m³ wody. W środkowej części zbiornika znajduje się wyspa o powiechni 20 arów, która ma za zadanie zwiększenie bioróżnorodności oraz stworzenie komfortowych warunków do gniazdowania ptaków.

budowa zbiornika retencyjnego "Źródełko" w leśnictwie Nowa Wieś przy kompleksie łąk śródleśnych "Wytoki". Nieopodal zbiornika "Wytoki", utworzonego w poprzedniej edycji programu małej retencji, powstał kolejny, podobny rezerwuar wodny. Zretencjonowano 14100 m³ wody, powierzcnia lustra wody wynosi ok. 1,1 ha. W środkowej częsci zbiornika znajduje się niewielka wyspa o pow ok. 150 m².

modernizacja zbiornika wodnego "Głęboki" - Nadleśnictwo podpiętrzyło wodę o ok. 0,75 m w zbiorniku znajdującym się na terenie leśnictwa Łabędy, niedaleko zakładów BUMAR. Powiechrznia lustra wody wnosi ok. 3 ha, a pojemność całkowita zbiornika to aż 232 500 m³.